ابومحمد تادلیتادَلی، ابومحمد عبدالله بن محمد (۵۱۱-۵۹۷ق/۱۱۱۷-۱۲۰۱م)، فقیه ، ادیب، شاعر و محدث مالکی مذهب بود. ۱ - شناخت اجمالیوی در تادَله، شهری در نزدیکی فاس و تلمسان [۱]
یاقوت، بلدان، ج۱، ص۸۱۰.
زاده شد و در مکناسه درگذشت. [۲]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
[۳]
مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
پدرش ابوعبدالله حافظ قرآن و پیرو مذهب مالکی بود و در دولت مرابطون، مدتی در فاس سمت مشاورت داشت و در زمان موحدون نیز خلیفه یوسف بن عبدالمؤمن ، قضای شهر فاس را به او سپرد. [۴]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
[۵]
ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، ج۱، ص۴۲۱، رباط، ۱۹۷۴م.
۲ - مشایخخود تادلی نیز مدتی در فاس منصب قضا داشت. [۶]
ابن دحیه، عمر، المطرب من اشعار اهل المغرب، ج۱، ص۱۱۰، قاهره، ۱۹۵۴م.
وی در پایان دولت مرابطون به اندلس رفت و در آن‌جا بر آن شد تا در محضر ابوبکر ابن عربی که در آن هنگام در اشبیلیه به سر می‌برد، استماع حدیث کند، اما به علت اختلافی که میان برخی از فقها و ابن عربی وجودداشت، موفق به این کار نشد. [۸]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
تادلی ملازمت قاضی عیاض ، محدث مشهور اندلسی و ابن بشکوال را از افتخارات خود می‌دانست و از ابن بشکوال اجازۀ روایت گرفت. وی گویا علاوه بر آن دو تن، در شهر المریه با ابن صائغ نیز دیداری کوتاه داشته است. [۹]
ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، ج۱، ص۴۲۱، رباط، ۱۹۷۴م.
[۱۰]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
[۱۲]
باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، ج۲، ص۱-۲۱۴، طرابلس، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م.
تادلی پس از آن‌که مدتی قضای شهر بسطه را عهده‌دار بود، به مکناسه رفت و در همان‌جا مسکن گزید. [۱۳]
مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
[۱۴]
باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، ج۲، ص۱-۲۱۴، طرابلس، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م.
استناد علمی او در روایت بیش‌تر بر ابوبحر اسدی و ابومحمد ابن عَتّاب بوده است. [۱۵]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
[۱۶]
ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، ج۱، ص۴۲۱، رباط، ۱۹۷۴م.
[۱۷]
باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، ج۲، ص۱-۲۱۴، طرابلس، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م.
ابومحمد ابن حوط الله و ابوالربیع ابن سالم از جملۀ افرادی هستند که از وی روایت کرده‌اند. [۱۹]
ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، ج۱، ص۴۲۱، رباط، ۱۹۷۴م.
۳ - خصیصه‌های اخلاقیتادلی به شجاعت و دلاوری مشهور بود و علاوه بر فضایل علمی، خطی خوش داشت و شعر نیز می‌گفت. [۲۰]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
[۲۲]
مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
۴ - آثاراز اشعار او جز یک دو بیتی که وی در آن ابن مضاء نحوی و فقیه قرطبی را مخاطب قرار داده، چیزی باقی نمانده است. [۲۳]
باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، ج۲، ص۱-۲۱۴، طرابلس، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م.
[۲۴]
مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
رساله‌هایی نیز بدو نسبت داده‌اند که از آن‌ها اثری در دست نیست. [۲۵]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
[۲۷]
ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، ج۱، ص۴۲۱، رباط، ۱۹۷۴م.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م. (۲) ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، بیروت، ۱۳۹۰ق/ ۱۹۷۱م. (۳) ابن دحیه، عمر، المطرب من اشعار اهل المغرب، قاهره، ۱۹۵۴م. (۴) ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، رباط، ۱۹۷۴م. (۵) باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، طرابلس، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م. (۶) مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م. (۷) یاقوت، بلدان. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابومحمد تادلی»، ج۱۴، ص۵۶۸۶. |